Op ruim 370 kilometer afstand in Tokyo wordt de beving stevig gevoeld. Sendai in het noordoosten is het meest beschadigd, al valt de schade door de beving zelf mee.
De beving vond onder de zee plaats, op 24 kilometer diepte. Een zeebeving wordt dit ook wel genoemd. Voor de zekerheid: het is dus niet zo dat de beving in zee zelf plaats vond (die is daar rond de 2 kilometer diep)!
Locatie van de beving, op 24 kilometer diepte. Afbeelding: © USGS
Zware beving
Japanners zijn wel wat gewend, de aarde beeft hier regelmatig, maar dit is de zwaarste beving die Japan heeft meegemaakt in 140 jaar. 8.9 komt in de top vijf van zwaarste aardbevingen sinds we die goed kunnen meten. Gebouwen in Japan zijn aardbevingsbestendig tot een magnitude van ruim 7, maar 8.9 is wat veel van het goede. Naschokken zullen de regio nog teisteren de komende maanden. De zwaarste naschok is altijd ongeveer 1 punt lager op de schaal van aardbevingen. Dat zou dus nog een >7.5 magnitude beving kunnen zijn. Ook die zou nog voor een tsunami kunnen zorgen, gelukkig wel één met minder globale gevolgen.
Japan ligt op een plek waar drie platen (delen van de aardkorst) met elkaar in botsing zijn. In het noordoosten waar de beving plaatsvond zijn er twee platen in botsing. De grens tussen beide ligt ten oosten van Japan. Japan zelf is een deel van de grote continentale plaat Eurazië, ten oosten van Japan bevindt zich de oceanische korst van de Stille Oceaan. Bij een botsing tussen een continentale plaat en een oceanische plaat, zal die laatste onderduiken, omdat die uit zwaarder gesteente bestaat dan een continent. Het onder elkaar schuiven gaat niet makkelijk: op de plaatgrens ontstaat veel wrijving. Pas als er voldoende spanning is opgebouwd, kan er beweging plaatsvinden en dat gaat dan met een flinke schok: een aardbeving.
Vulkanen?
Een ander effect van de subductie (zoals we het wegduiken van een oceanische plaat noemen), is dat deze onderduikende plaat in de diepte gedeeltelijk opsmelt en voor vulkanisme zorgt. Japan heeft een aantal schoolvoorbeelden daarvan! Er is een relatie tussen aardbevingen en vulkaanuitbarstingen, maar die is niet 1 op 1. Wel is het zo dat in een gebied waar een zware aardbeving is geweest, de kans op vulkanische activiteit binnen een jaar flink toeneemt. In de gaten houden, dus!
Tsunami
Het woord tsunami komt uit het Japans en betekent ‘havengolf’. Indrukwekkend video’s laten zien waarom ze op die naam gekomen zijn: boten worden het land opgesleurd. Ook auto’s en zelfs huizen worden in de golven opgetild en meegevoerd. De golf die het land opspoelt, heeft een golflengte van honderden meters, het water kan meer dan 10 minuten blijven staan voor het weer terugspoelt. Op de dramatische videobeelden van de golf die de kust nadert is goed te zien, hoe de aanzwellende golf eerst het water van het strand wegtrekt. Net als in de branding aan zee, maar dan op veel grotere schaal.
Waarschuwing?
Zijn de mensen in Japan gewaarschuwd? Ja, ze weten dat er tsunami’s kunnen voorkomen in het land, zeker na een aardbeving die zo zwaar is. Mensen ter plekke vertelden dat ze zelf ook wel doorhadden dat dit anders dan anders was, zo lang en hevig als de beving gevoeld werd. Deze beving vond op zo’n 130 kilometer van de kust plaats. De tsunami gaat met een hoge snelheid, bij de kust tussen de 50 en 200 kilometer per uur, in de diepe oceaan zelfs tot bijna 1000 kilometer per uur. Na deze beving hadden de mensen dus een paar minuten om weg te komen. Bovendien bestaat er tegenwoordig zelfs een SMS-systeem waarbij mensen in de kustgebieden een Tsunami-alert krijgen. Ook dat duurt wel een paar minuten. Niet genoeg als je in de vlakte van oost-Japan woont, om hoger land te bereiken.
Verspreiding van de golf over de Stille Oceaan, in uren. Afbeelding: © West Coast and Alaska Tsunami Warning Center/NOAA
Wel is goed bekend hoe de golf zich over de wereld zal gaan verspreiden. Gelukkig neemt de hoogte van de golf ook af, naarmate de golf zich over een groter oppervlak verspreidt. Dat betekent dat de golf niet meer 5-10 meter hoog is zoals bij Japan, maar eerder rond de 30-50 centimeter in Peru of Chili. Helaas zijn er in de Stille Zuidzee eilandjes die maar net boven water uitsteken en helemaal kopje onder kunnen gaan door een golf van een meter hoog.
Zie ook:
- Earthquake Japan (website van de United States Geological Survey (U.S.G.S)
- West Coast and Alaska Tsunami Warning Centre
"
