Uit onderzoeken blijkt dat sinds 1973 – de oliecrisis – de snelheid waarmee de productiviteit van Amerikaanse werkenden groeit, sterk af is genomen. Als de innovatiesnelheid gelijk was gebleven in de VS, hadden de Amerikanen nu gemiddeld 18 dollar (dertien euro) per uur meer verdiend dan nu. Ook hier in Europa is er een vergelijkbaar effect, al is het kleiner. Alleen omdat de Amerikanen zich steeds meer te pletter werken, zijn ze rijker geworden. Waar ging het mis?
Het westerse Wirtschaftswunder
Na het einde van de Tweede Wereldoorlog tot 1973 kende de VS en West-Europa de grootste economische bloei uit hun geschiedenis. Als je bedenkt dat het Amerikaanse minimumloon uitermate laag is – iemand bij Walmart verdient ongeveer negen dollar (zeven euro) bruto per uur, dus netto ongeveer vier tot vijf euro – zou dit voor de meeste Amerikanen een verdubbeling van hun netto inkomen hebben betekend. Zie de grafiek.
Vanaf 1973 tot de jaren negentig, waarin de generatie X de arbeidsmarkt op stroomt, is de arbeidsproductiviteit gelijk gebleven. Wat ging er mis in de verloren decennia?
Deze grafiek toont de ‘totale factorproductiviteit’-groei. Dit is alle groei die niet wordt veroorzaakt door bekende effecten als meer machines, meer arbeid en meer onderwijs. TFP meet dus de efficiëntie waarmee deze hulpbronnen worden omgezet in welvaart.
In de jaren veertig tot begin jaren zeventig verliepen de technische vernieuwingen in een razend tempo. We werden overspoeld met een enorme vloed aan nieuwe apparaten waardoor de productiviteit enorm snel steeg. Sinds de oliecrisis van 1973 ging het echter mis. Het creëren van welvaart stagneerde.
IT de verklaring?
Weinig onderzoeken hebben aangetoond dat investeringen in informatietechnologie netto nut hebben. Veel van het onderzoek naar de relatie van informatietechnologie en productiviteit heeft geen verband gevonden, of zelfs een negatief verband.
Dit klinkt contra-intuïtief. Inderdaad zijn veel dingen – Visionair.nl bijvoorbeeld – alleen mogelijk dankzij informatietechnologie.
Echter: ligt het netwerk er uit of is er wat anders mis in een geavanceerd IT-systeem, dan ligt het hele productieproces totaal plat. Eén computerstoring in augustus 2011 bij Wegener maakte bijvoorbeeld dat in half Nederland geen regionale kranten meer konden verschijnen. Ook in andere bedrijven komt dit voor.
Informatietechnologie verbetert weliswaar de kwaliteit van kantoorwerk, maar maakt het ook makkelijker om enorme hoeveelheden vaak zinloze rapporten en dergelijke te produceren. Dit houdt andere mensen weer van het werk af.
Bureaucratie, juristen en Wall Street?
Er zijn natuurlijk ook andere verklaringen denkbaar. De groeiende bureaucratie en regeldruk, bijvoorbeeld. Vooral in de VS de kankerachtige groei van de juridische sector, die vooral zichzelf aan het werk houdt maar netto niets toevoegt.
In weer de VS, maar ook andere westerse landen zoals hier, is er de parasitaire financiële sector, waarin verreweg het meeste geld omgaat maar die netto niets produceert en vaak zelfs kapitaal en innovatie vernietigt.
Ook kan je denken aan overpatentering. Zelfs voor de hand liggende dingen kunenn gepatenteerd worden, waardoor er meer geld in patentoorlogen wordt gestoken dan in vernieuwing. Een groot deel van de hogere kostprijs van grondstoffen komt door speculanten, die niet investeren in extra productie, maar de winsten afromen.
Ook kan je denken aan overcommercialisering. Hoe je een product verkoopt is belangrijker geworden dan wat het product feitelijk kan. Er gaat veel meer geld in reclame zitten dan in productie, onderzoek en ontwikkeling. De kostprijs van een Nike schoen wordt maar voor misschien tien procent bepaald door de productiekosten. De rest bestaat uit brand building.
Wat denken jullie dat de boosdoener is?
Bronnen
1. Why Isn’t America Innovating Like It Used To?, MIT Technology Review, 2011
2. A dozen economic effects about innovation, Brookings (2011)
Aangezien het sinds 1973 een intermitterende recessie is (ook een innovatie op zich) oftewel dat de economische boom voortdurend ontbreekt, zoals politici ons willen doen laten geloven.
