Groeiende tumoren zorgen ervoor dat stamcellen vrijkomen uit het beenmerg.
Groeiende tumoren produceren een heleboel signaalstoffen waardoor volwassen stamcellen (mesenchymale stamcellen) vrijkomen uit het beenmerg. Die stamcellen maken op hun beurt signaalstoffen aan die de groei van tumoren en het uitzaaien naar andere lichaamsdelen stimuleren. Jeanine Roodhart van het Universitair Medisch Centrum Utrecht wilde weleens weten of die stamcellen er ook voor zorgen dat tumoren resistent raken tegen chemotherapie, medicijnen die vaak worden ingezet bij de behandeling van kanker.
Platinum
Daartoe spoot Roodhart de stamcellen in bij muizen met een onderhuidse tumor. Vervolgens behandelde zij de knaagdieren met het veelgebruikte chemotherapeutische middel cisplatine. De tumoren van de behandelde dieren bleven even groot als die van onbehandelde controle dieren. Door toediening van de stamcellen worden de tumoren dus resistent tegen cisplatine.
De rol van stamcellen bij resistentie tegen chemotherapie werd eerst onderzocht in muizen. Afbeelding: © C2W
Roodhart testte op deze manier nog verschillende andere medicijnen en kwam er zo achter dat de stamcellen alleen resistentie veroorzaken als de tumor daarna behandeld wordt met chemotherapie op basis van platinum. Waarschijnlijk maakt platinum de stamcellen actief waarna de stamcellen zelf stoffen gaan produceren die uiteindelijk zorgen voor resistentie.
Die stoffen blijken twee verschillende vetzuren te zijn: KHT en 16:4(n-3). Om te bepalen of die vetzuren echt de aanleiding zijn voor het ontstaan van resistentie spoot Roodhart er een aantal muizen met kanker mee in. Vervolgens probeerde zij de dieren te behandelen met cisplatine. De tumoren van muizen die vetzuren kregen ingespoten bleken allemaal resistent te zijn tegen chemotherapie.
Visolie en algenextracten
Interessant zo’n ontdekking in muizen, maar werkt het bij de mens net zo? Om die vraag te beantwoorden onderzocht Roodhart het bloed van vijftig kankerpatiënten op de aanwezigheid van stamcellen. Die bleken er – met name bij patiënten met uitzaaiingen – veel te zijn. De stamcellen werden geïsoleerd en ingebracht bij naakte muizen die eerder al menselijke borstkankercellen kregen toegediend. Ook bij behandeling van deze ‘menselijke muizen’ ontstond resistentie tegen chemotherapie, op dezelfde manier als Roodhart eerder had gezien bij gewone muizen.
Conclusie: de vetzuren KHT en 16:4(n-3) zijn verantwoordelijk voor het ontstaan van resistente tumoren. Eén van die vetzuren, namelijk 16:4(n-3), komt vaak voor in commercieel verkrijgbare producten met visolie en sommige algenextracten. Roodhart onderzocht of de vetzuren uit zulke producten ook resistentie kunnen veroorzaken door muizen, voorafgaand aan chemotherapie, een enkele dosis visolie of algenextract voor te schotelen.
Producten met het vetzuur 16:4(n-3) kunnen zorgen voor resistentie tegen chemotherapie. Afbeelding: © Wikimedia Commons
Ook producten waarin het vetzuur 16:4(n-3) zit verwerkt, zorgen voor resistente tumoren. En daarvoor is geen hoge dosis nodig. De dosis die als aanbevolen dagelijkse hoeveelheid voor volwassenen wordt aangegeven op de verpakking is al voldoende om resistentie te veroorzaken. Roodhart en haar collega’s adviseren kankerpatiënten dan ook om visolie en algenextracten met 16:4(n-3) niet te gebruiken zolang zij nog chemokuren moeten ondergaan.
Naast dit advies willen zij zich ook richten op het voorkomen van resistentie door middel van nieuwe medicatie. Het is al bekend via welke signaalroute de twee vetzuren door stamcellen worden aangemaakt. Het is bij muizen ook al gelukt om een aantal stapjes in die signaalroute te blokkeren, zodat de productie van vetzuren uitblijft. Maar of diezelfde aanpak bij mensen net zoveel succes heeft, is nog niet zeker.
Bron
Jeanine Roodhart e.a. Mesenchymal stem cells induce resistance to chemotherapy through the release of platinum-induced fatty acids Cancer Cell 20 (370-383), 13 september 2011
Lees meer over kanker op Kennislink:
