Hoe ziet de wereld er geopolitiek uit als de stofwolken van de economische crisis opgetrokken zijn? De eerste contouren worden al zichtbaar voor wie op lange-termijn trends let. Een overzicht.
Technische snufjes zoals deze drijvende steden zullen alleen mogelijk zijn in een stabiele wereld.
Europa en Rusland worden derderangs mogendheden
Het gaat al ruim vier jaar, van 2008 tot 2011, niet goed met de wereldeconomie. Opmerkelijk is dat de economische rampspoed niet over de hele wereld heerst. Landen als China, Rusland, Turkije en Brazilië doen het nog steeds goed. Kortom: het lijkt erop dat de crisis een trend versnelt die al langere tijd speelt: het verschuiven van het economische zwaartepunt van Europa naar het Verre Oosten en grondstofrijke landen (veel van de Turkse economische groei komt door Saoedische investeringen).
Structureler is het probleem (althans: geopolitiek gezien) dat de bevolking in Europa krimpt. In Rusland is het probleem nog veel erger. Volgens sommige schattingen zullen in Rusland in 2050 nog maar iets meer dan honderd miljoen mensen wonen, van 150 miljoen nu. Deze mensen zullen ook voor een groot deel uit bejaarden bestaan. Rusland bestaat op dit moment van de grondstoffenexport. Dit geeft het land nu voor even respijt, maar de catastrofale instorting van de bevolking zal het land in existentiële problemen brengen.
De Chinese crisis van 2017
Toch is China in veel opzichten een reus op lemen voeten. Het land verstrekt ondernemingen goedkoop kapitaal waarmee bedrijven tegen zeer lage prijzen producten kunnen dumpen en buitenlandse concurrentie weg kunnen drukken. Dat werkt vrij aardig: van de Europese en Amerikaanse maakindustrie blijft nauwelijks meer wat over. Dit lukt de Chinezen door nauwelijks winst te maken. In feite subsidieert de overheid de maakindustrie enorm.
Dit gaat echter ten koste van enorme interne schulden. Veel leningen van Chinese banken zullen nooit meer terugbetaald kunnen worden. Ook is er nu in China een enorme huizenluchtbel. Dat betekent over het algemeen weinig goeds. Als beleggers hun geld alleen nog maar in huizen en bouwprojecten kunnen steken, is er klaarblijkelijk een einde gekomen aan de beste mogelijkheden om in de Chinese industrie te investeren. Ook beschikken de Chinese staatsbanken over veel slechte leningen, vaak uitgeleend aan staatsbedrijven of vriendjes, die nooit meer terugbetaald kunnen worden. Volgens sommige analisten staat China er zo voor als Japan in 1991. Als om welke reden dan ook de Chinese export stokt, komen de bedrijven met hun slechte leningen fors in de problemen. Ze beschikken niet over reserves om op terug te vallen. Boem. Ongeveer wat er in Japan in 1991 gebeurde.
China is echter in theorie nog een communistisch land. Het land zal niet aarzelen om in te grijpen in de banksector, als dat nodig is om het land intact te houden. Ook kan China kapitaalstromen blokkeren.Het land riskeert dat de sociale spanningen tussen de rijke kuststrook en het arme binnenland het land uiteen zullen laten vallen.
Opkomende grootmacht Turkije
Turkije zal meer dan tien jaar na nu economisch gezien het machtigste land van Europa en het Midden Oosten zijn. Tegen die tijd zal het Arabische schiereiland door de olie heen zijn en dus geteisterd worden door opstanden. Voor de snel groeiende bevolking in Jemen en Saoedi Arabië is er als de olieinkomsten verdwijnen, geen werk en inkomen meer. Mogelijk zullen Turkse troepen hier orde op zaken komen stellen. Turkije zal gebruik maken van de zwakte van Rusland en Europa om voet aan de grond te krijgen in de Balkan en de Kaukasus. De uitbreiding van de Turkse invloedssfeer zal grotere spanningen met Israël en mogelijk Iran opleveren.
VS machtiger dan ooit
Met hun voornaamste geopolitieke probleem, China, uit de running, en een andere lastpak, Rusland, op het punt van ineenstorten omdat de bevolking krimpt, zal de Amerikaanse macht groter zijn dan ooit.
Alleen het komende tekort aan aardolie kan deze positie bedreigen maar gelukkig voor de VS zijn er enorme teerzandvoorraden in het noordelijke buurland Canada. Hier in Europa zijn we afhankelijk van Rusland. Als enige continent beschikt Europa nauwelijks over inheemse energiebronnen.
De VS is ondanks de crisis nog steeds de grootste samenballing van economische macht ter wereld. Er zijn geen vergelijkbare grootmachten en dat zal de komende decennia zo blijven. De VS zal de oceanen en het luchtruim wereldwijd blijven beheersen. Hieraan kunnen we ook de ruimte toevoegen. Japan, naast de VS tegen die tijd het enige grote ruimtevarende land met hoogwaardige technologie, misschien op een tweede plaats.
