Dat ontdekten psychologe Olympia Colizoli en haar collega’s van de Universiteit van Amsterdam. Zij lieten niet-synesthetische studenten gekleurde boeken lezen, waardoor ze in hun dagelijks leven vaker kleuren voor zich zagen als ze aan tekst dachten.
Een synestheet ontdekt sneller bijzondere patronen omdat hij of zij kleuren koppelt aan bepaalde symbolen of ervaringen. Afbeelding: © Wikimedia Commons
Wenselijk
Hoewel synesthesie als een afwijking wordt gezien, is deze vermenging van zintuigen voor de eigenaar vaak een zegening. Wanneer je een tekst of een rekensom koppelt aan kleuren of geuren, kan je hem beter onthouden; een beetje zoals de manier waarop de meeste mensen direct herinneringen ophalen zodra ze een bekende geur oppikken.De natuurkundige Richard Feynman was ook een synestheet: “Als ik formules zie, zie ik de tekens in kleuren – ik heb geen idee waarom.” Het maakte voor hem de wiskunde achter natuurkundige formules makkelijker om te begrijpen. Dat zijn studenten zonder deze eigenschap de formules konden bevatten, vond hij knap.
“Tijdens colleges of lezingen krijgen we vaak de vraag of je synesthesie kan leren”, aldus de Nederlandse onderzoekers. Dat is in het verleden wel eens geprobeerd door andere wetenschappers, met gemengde resultaten. Proefpersonen blijken wel enige mate van kleurassociaties te kunnen leren, maar zien het nooit zo levendig als echte synestheten, iets wat is bevestigd door hersenscans.
Terugkerende kleuren
Colizoli en haar collega’s rekruteerden 15 flink gemotiveerde proefpersonen. Ze trainden hen om letters met kleuren te associëren: allemaal kregen ze boeken te lezen met daarin letters die in kleur waren gedrukt. Groen voor bijvoorbeeld de letter ‘a’, en oranje voor ‘t’.
Synesthesie kan vrolijk wezen.
De proefpersonen bleken na het lezen van de kleurige boeken meer te presteren als synestheten in bovenstaande testjes. En, gemiddeld genomen, was dat effect voor de hele groep proefpersonen groter naarmate de deelnemers aangaven in het dagelijks leven vaker kleuren te zien als ze aan letters dachten.
Met andere woorden: de mensen die het meest in de buurt kwamen bij wat je een synesthetische belevenis kan noemen, bleken zich tijdens de tests ook iets meer als een synestheet te presteren.
De kleuren missen
Maar, zo benadrukt Colizoli, die vondst is slechts een gemiddelde: het betekent niet dat iedereen die goed was in de test ook veel meer synesthetische ervaringen beleefde.Echte synestheten werden de proefpersonen helaas niet. Er waren wel wat positieve ervaringen gemeld die erop lijken. Veel deelnemers vonden het lezen in kleuren prettiger dan normaal, en zeiden dat ze de gekleurde tekst sneller konden lezen dan teksten zonder kleur. Echter, een beetje synestheet van dit type ziet juist bij alledaagse tekst kleuren verschijnen, ook al zijn de letters gewoon zwart gedrukt. Colizoli’s proefpersonen beleefden dat niet. De psychologe voegt eraan toe: “Veel lezers zeiden dat ze bij het lezen van normale teksten de kleuren hebben gemist.”
Colizoli wil met haar onderzoek meer kennis opdoen over hoe iemand een synestheet wordt. Want ook al is de eigenschap grotendeels genetisch bepaald, is het wel nodig dat iemands hersenen tijdens het opgroeien in een bepaalde cultuur van taal, wiskunde en kalenderdagen (wel eens van blauwe maandagen gehoord?) speciale verbindingen maken zodat je er ook kleuren bij ziet.
Bron
- Olympia Colizoli e.a. Pseudo-Synesthesia through Reading Books with Colored Letters, PLoS One, juni 2012
Zie ook
Meer over synesthesie
