Britse onderzoekers ontdekten een enorme koepel zoet water in de westelijke Noordelijke IJszee. Het gevolg, denken ze, van sterke poolwinden die het water van de Beaufort zeestroming opzwepen. Wat als deze winden op een gegeven moment gaan liggen? Het gevolg: de Golfstroom wordt afgeremd en een koude winter slaat hard toe in Europa.
De zoetwaterkoepel (de oranje vlek links) kan de sink holes van de Golfstroom ten oosten van Groenland (paarse vlek rechts) verstoren.
Zoetwaterheuvel in westelijke IJszee
De onderzoekers maakten gebruik van de ESA-satellieten ERS-2 en Envisat. Deze satellieten maten de hoogte van het zeewateroppervlak in de jaren 1995 tot 2010. Volgens hun berekeningen is de zeespiegel sinds 2002 met zo’n 15 cm gestegen en is het volume aan zoet water met 8000 kubieke kilometer toegenomen. Alweer volgens hun berekeningen is dit ongeveer tien procent van alle zoete water in de Noordelijke IJszee, aldus hoofdauteur Dr Katharine Giles van het Britse Centre for Polar Observation and Modelling (CPOM) aan het University College London. Als deze winden gaan liggen, stroomt de zoetwaterkoepel leeg over de rest van de Noordelijke IJszee en misschien zelfs in de Atlantische Oceaan. Dit heeft ingrijpende gevolgen, onder meer op de Golfstroom.
Golfstroom vertraagd
De Golfstroom, waarvan de oostelijke aftakking West-Europa een aangenaam mild klimaat geeft, bestaat uit warm, zout water, afkomstig uit de Golf van Mexico. Ten oosten van Groenland bevinden zich zogeheten zinkgaten, waar deze enorme watermassa de diepte in zakt en terug naar het zuiden stroomt in de vorm van de zeer koude, maar voedselrijke Labradorstroom. Om deze reden is Oost-Canada, waar de Labradorstroom langs stroomt, alsmede de Amerikaanse oostkust veel kouder dan Europese gebieden op dezelfde breedtegraad. Om een indruk te geven: New York ligt op dezelfde breedtegraad als het veel warmere Madrid en Porto.
De Warme Golfstroom houdt Europa behaaglijk.
Vrieskou door zoet water
Een massa zoet water blokkeert de Golfstroom, waardoor deze wordt afgeremd en minder, of zelfs helemaal geen, warmte meer richting Europa kan voeren. Rond de twaalfduizend jaar geleden (en 8200 jaar geleden) vond er een korte, scherpe terugval naar een ijstijd plaats: Lake Agassiz, een enorm zoetwatermeer in de noordelijke Verenigde Staten en zuidelijk Canada, stroomde toen in twee keer leeg in de Atlantische Oceaan. Beide keren (het Jongere Dryas en het ’8200 Event’) daalden de temperaturen tot ijstijdniveau. De gevolgen van het stilleggen van de Golfstroom zijn nogal ingrijpend. Ook het afzwakken van de Golfstroom kan al leiden tot een sterke temperatuurdaling.
Invloed wind sterker door smelten poolijs
De onderzoekers stellen dat de Noordelijke IJszee nu veel gevoeliger is voor windinvloeden door het smelten van het ijs, dat tot voor die tijd de oceaan er onder thermisch en mechanisch isoleerde. Pas toen de wind vrij spel kreeg kon deze het water opstuwen en de koepel vormen. Tot nu toe hebben de winden de koepel intact gehouden, maar als ze gaan liggen, kan dit water de andere kant op gaan stromen. Met ingrijpende gevolgen in Europa.
Kortom: weer heel wat koren op de molen voor hen die geloven dat door smeltwater een nieuwe IJstijd, pardon, glaciaal, kan ontstaan. We kunnen dit verschijnsel maar beter goed in de gaten houden.
Bronnen:
Katharine A. Giles, et al., Western Arctic Ocean freshwater storage increased by wind-driven spin-up of the Beaufort Gyre, Nature Geoscience, 2012
Huge pool of Arctic fresh water could cool Europe, Planet Earth Online (2012)
