Het Russische onderzoeksstation in 2001. Afbeelding: © NOAA
Eindelijk zijn ze er, de Russen. Na enkele decennia met diverse pogingen en stilleggingen van het project zijn ze er afgelopen zondag in geslaagd het grootste ingevroren meer van Antarctica te bereiken. Het meer was 15-25 miljoen jaar van de atmosfeer afgesloten en bevat waarschijnlijk een extreme vorm van leven.
3769,3 m. Dat is hoe ver de Russen hebben geboord voordat ze de top van het meer bereikten op 5 februari om 17:25 Nederlandse tijd. Vorig jaar waren ze er al bijna, maar toen lukte het net niet. De boorkop reikte toen tot 3720 m. In december 2011 keerden ze terug in het hartje van de Antarctische ‘zomer’ om het karwei af te maken.
Even dachten de Russen dat ze er al waren afgelopen zaterdag 4 februari. Uiteindelijk bleek het om een kleine lens water te gaan op 3766 m net boven het meer. De Russen namen monsters van het water, en gingen verder met boren. Eenmaal bij het meer aangekomen, steeg het water razendsnel met 30-40 m door de druk van de ijskap op het meer. Meteen bevroor het water, waardoor de boor vast kwam te zitten. Volgende jaar gaan ze terug om de bevroren schat en water uit het meer op te halen.
Het bestaan van het Vostokmeer werd voor het eerst geopperd door de Rus Andrey Kapitsa eind jaren vijftig tot begin jaren zestig van de vorige eeuw. Het Vostokmeer is bijna de helft van Nederland qua oppervlakte met 14.000 km2. De gemiddelde diepte is zo’n 350 m. Afbeelding: © Zina Deretsky/NSF
Belang
Waarom denken wetenschappers dat er leven op deze diepte te vinden is? Ten eerste omdat leven – in de vorm van micro-organismen – in de meest ondenkbare plaatsen op aarde te vinden is. Deze ‘extremofielen’ zijn te vinden in bijvoorbeeld zeer zuur water, in zeer heet water (tot 122°C) en in gesteente op 3 km diepte. Waarom zou het dan niet in water onder 3769,3 m ijs kunnen? Verder vonden Amerikanen micro-organismen in ijs van 3590 m diepte, zo’n 180 m boven het Vostokmeer. Dit ijs was eens water toebehorend aan het meer, zo suggereerden ze in Science in 1999. Als het Vostokmeer inderdaad helemaal afgesloten is geweest voor miljoenen jaren dan is de kans groot dat er onbekend leven tevoorschijn komt, zeker gezien de bizarre leefomgeving.
Noordpoolijs op Mars. Afbeelding: © NASA
Als er inderdaad leven te vinden is in het meer dan heeft dit ook gevolgen voor de astrobiologie, de tak van wetenschap die zich bezighoudt met mogelijke levensvormen op andere hemellichamen. Micro-organismen zouden dan immers ook kunnen overleven onder het ijs op de polen van Mars en in water onder een in ijs gehulde maan van Jupiter (Europa).
Nog meer boringen
Het lijkt wel een competitie op Antarctica, want ook de Britten en de Amerikanen zijn bezig. Weliswaar niet in/boven hetzelfde meer, maar bij andere, kleinere wateren onder de ijskap. De Britten hopen volgend jaar de eerste monsters te bemachtigen van water uit het Ellsworthmeer, en de Amerikanen hopen de aardbevingen-veroorzakende Whillans Ice Stream aan te boren.
Voorlopig hebben de Russen het eerste water al te pakken uit de lens net boven het Vostokmeer. Reken maar dat de Russische wetenschappers hard aan het werk gaan dit jaar.
Bronnen:
- Gramling, C., ‘Russians Drill Into Subglacial Antarctic Lake Vostok’, ScienceInsider, 8 februari, 2012.
- Gramling, C., ‘Antarctica & Lake Vostok: Are They There Yet?’ ScienceInsider, 6 februari, 2012.
- ‘Russian Scientists Drill to Sub-Glacial Antarctic Lake’
Zie ook:
- Jaar wachten op Antarctisch onderwaterleven (Kennislinknieuws)
- Leven onder 3 km ijs? (Kennislinknieuws)
Als iets het boren heeft overleeft!!
