Blieb! De zorgrobot komt eraan

Blieb! De zorgrobot komt eraan:

De opmars

Zorgrobots, robots die helpen bij de verzorging van patiënten, zijn bezig aan een opmars. In de Verenigde Staten en in Japan, maar ook dichterbij in Duitsland en in Denemarken worden diverse robots al ingezet voor de ondersteuning of ter vervanging van bijvoorbeeld een verpleegkundige. In sommige gevallen nemen robots de verantwoordelijkheid van zorgverleners zelfs helemaal over.

De Care-o-Bot zorgrobot mag dan dingen kunnen opruimen, even een praatje maken is er niet bij. Afbeelding: © Wikimedia Commons

Hoe je je die hulp van zulke robots dan wel moet voorstellen? Tot nu toe moet je vooral aan robots denken die medicijnen en lakens uitdelen, die je uit bed helpen of die je te eten geven, zo blijkt uit onderzoek.
Dat dergelijke zorgrobots steeds populairder worden is misschien niet heel verbazingwekkend. Niet alleen kan de inzet van robots kostenbesparend werken; ze zijn nooit moe – of chagrijnig.
“In Japan dat net als veel westerse landen veel vergrijzing kent worden robots al regelmatig ingezet in de bejaardenzorg, ook vanwege hun non-stop beschikbaarheid,” vertelt Mannes Poel, onderzoeker in Human Media Interaction aan de Universiteit Twente.

Zorgrobots

En daarbij hoeft het niet eens altijd om praktische hulp te gaan. Zo schaffen ook steeds meer Nederlandse zieken- en bejaardenhuizen de therapeutische robotzeehond Paro aan.

Paro de knuffelrobot. Afbeelding: © Wikimedia Commons

Paro is ontworpen om een kalmerend effect te hebben en emotionele reacties te ontlokken aan patiënten.
Een belangrijke concullega van Paro is bovendien Eva de Zorgrobot. Ze kan zo met een patiënt mee naar huis, want haar huishoudelijke vaardigheden en leergierigheid maken haar uitermate geschikt voor de thuiszorg.
“Weer andere robots kunnen verpleegkundigen bijvoorbeeld zwaar werk besparen,” vertelt onderzoekster Van Wynsberghe, tevens van de Universiteit Twente.


De in Delft ´geboren´ zorgrobot Eva in actie.
Maar de filosofe, die voor haar onlangs afgeronde promotie de ethische kant van robots in de zorg bestudeerde, wijst er tegelijkertijd ook op dat wanneer het om de inzet van zorgrobots in de zorg gaat het niet alleen maar goud, eh, metaal is wat er blinkt.

Culture shock

Zo kent een robot kent geen empathie, en begrijpt niet het belang van privacy en vertrouwen.
“Stel je bijvoorbeeld een robot voor die medicijnen uitdeelt. Als de patiënt weigert de medicijnen aan te nemen, wat moet de robot dan? Hij kan de medicijnen opnieuw aanbieden, maar wanneer precies? Een robot beschikt niet over het vermogen om in gesprek te gaan met de patiënt en deze te overtuigen de medicijnen alsnog in te nemen.”

Afbeelding van een verpleegster in de jaren veertig. Vervangt de zorgbot straks de verpleegster? Afbeelding: © Wikimedia Commons

Daarnaast: wat gebeurt er als ‘Robbie’ fouten maakt? Wie is er dan aansprakelijk?
En moeten we eigenlijk wel willen dat uit financiële overwegingen kille robots menselijk contact in de zorg gaan vervangen? Getuigt dat niet van grote morele armoede, vragen sommigen zich af.

Maatwerk

Van Wynsberghe stelt in elk geval dat de taken van de robot afgestemd moeten worden op de behoefte van de patiënt en de context. “Je kunt niet simpel stellen, deze robot is wel geschikt voor de zorg en deze robot niet. Dat hangt van heel veel factoren af. Elke case moet je opnieuw beoordelen.”
Ze ontwierp daartoe een kader voor de ethische beoordeling van zorgrobots, dat bovendien ook ingezet kan worden om het ontwerp van zorgrobots te sturen. Het zogenaamde Care-Centered Framework neemt daarbij vijf onderdelen als uitgangspunt: context, handeling, betrokkenen bij handeling, rol van de robot en de waarden waarop de robot geprogrammeerd is. Van Wynsberghe: “We moeten begrijpen wat we aan het doen zijn vóórdat we de robot gaan maken".

Aimee van Wynsberghe. “Robots kunnen mensen aanvullen of vervangen, maar dat moet nooit een automatisme worden.” Afbeelding: © UT

Urine robot

Een robot die wat Canadese onderzoekster betreft in elk geval door de check zou moeten komen is de door haarzelf bedachte weebot: een robot die de urine onderzoekt van patiënten die chemotherapie krijgen. “De aanwezigheid van gevaarlijke chemicaliën maken dit tot een risicovolle taak voor menselijke verpleegkundigen.”
Kortom, met een beetje mazzel hebben we straks ‘the best of two worlds’. Én robot- én mensenhanden om ons te vertroetelen en onze gezondheid te optimaliseren.

Bronnen

• van Amerom, M., 2011, ‘Robot dogs can help beat loneliness.’UT Nieuws. 6 april.
• Gids.fm, 2011, Gast van de Dag. Vervangt de zorgrobot straks de verpleegster? Radio-uitzending 23 april.
• Royakkers, L, F. Daemen en R. van Est, 2012, Overal robots. Automatisering van de liefde tot de dood. Ratheneau Reeks. Den Haag: Boom Lemma.
• Universiteit Twente, 2012, ‘Met zorg robots ontwerpen.’ Persbericht. 30 juli.