Lange tijd werd de Industriële Revolutie gezien als het officiële startpunt van de menselijke CO2-emissie. ‘In werkelijkheid droegen mensen al ver voor 1850 hun steentje bij aan de uitstoot van broeikasgassen’, aldus geoloog Jed Kaplan van een onderzoeksinstituut in het Zwitserse Lausanne. ‘Dat de continenten voor die tijd maagdelijk waren, is een mythe.’ Samen met enkele collega’s beschreef Kaplan de bevindingen van het onderzoek voor een binnenkort te verschijnen nummer van The Holocene; vorige week presenteerden ze hun bevindingen op een conferentie van de American Geophysical Union.
Afbeelding: © Creative Commons
Van nature lui
Worden tegenwoordig fossiele brandstoffen als hoofdschuldige aangewezen, voorafgaand aan 1850 was vooral ontbossing de boosdoener volgens Kaplan en collega’s. Ze baseren hun bevindingen op een computermodel dat de invloed van menselijk landgebruik op de wereldwijde koolstofdioxideopslag bepaalt voor een tijdsspanne van 8000 jaar. Door de verdwijning van bosgrond kon minder CO2 uit de atmosfeer worden opgenomen – het ging in de prehistorie dus niet zozeer om een versterkte uitstoot als wel om een verlaagde opslag.
Voorheen gingen wetenschappers er vaak vanuit dat het landbouwareaal toenam met de populatiedichtheid, maar uit de data blijkt dat hogere bevolkingsaantallen juist zorgden voor adequater landgebruik. Kaplan: ‘Mensen zijn van nature lui. Als er geen noodzaak is tot efficiëntere benutting van de bodem, zullen ze daar niet toe overgaan.’ ‘Hoe meer mensen een stuk land deelden, des te beter ze erin werden om er hun maaltijden aan te onttrekken’, aldus zijn collega William Ruddiman, die al in 2003 opperde dat de prehistorische mens zorgde voor een aanzienlijke CO2-uitstoot.
Laag gehalte 12C-isotopen
De onderzoekers zijn niet de eersten die de prehistorische CO2-uitstoot willen simuleren. Een eerder computermodel (HYDE) kwam uit op een uitstoot van 137 – 189 miljard ton over 8000 jaar, grofweg de helft van de huidige schattingen. Een model van Thomas Stocker van de Universiteit van Bern dat eerder dit jaar verscheen in Biogeosciences kwam zelfs uit op een schatting van 70 miljard ton.
Stocker analyseerde de luchtbelletjes in een Antarctische ijskern en ontdekte een relatief laag gehalte 12C-isotopen ten opzichte van 13C-isotopen. Volgens hem ligt daarin het bewijs dat prehistorische ontbossing niet van invloed was op het CO2-percentage. Groeiende planten prefereren 12C boven 13C en weinig 12C in de lucht zou dus duiden op veel vegetatie. Kaplan en Ruddiman werpen tegen dat de desbetreffende isotopen niet per se door bomen hoeft te zijn opgenomen. Ook grootschalige veengebieden zouden een hoop van de 12C kunnen hebben opgezogen.
Broeikasgaspieken
Dat er een opvallende stijging was in het CO2-gehalte in het vroege Holoceen, zo’n 8000 jaar geleden, staat in ieder geval buiten kijf: dat is al uit eerder ijskernenonderzoek gebleken. Bovendien was er rond 5000 jaar geleden een stijging in het methaangehalte en beide broeikasgaspieken zijn tot op heden niet afdoende verklaard. De verhoogde percentages in het verleden zouden veroorzaakt kunnen zijn door menselijke invloeden, maar het hoeft niet: ook wijzigingen in de baan van de aarde en vulkaanuitbarstingen zouden een rol kunnen hebben gespeeld. Wat dat betreft is de ‘prehistorische’ klimaatdiscussie net als het huidige debat onderverdeeld in twee kampen – en het is maar de vraag of beide groepen het uiteindelijk eens worden.
Bronnen
- Holocene carbon emissions as a result of anthropogenic land cover change (Kaplan et al., 2011)
- Climate meddling dates back 8,000 years (Science)
- The 8,000-year-old climate puzzle (Nature)
Zie ook:
- Mens veroorzaakte modderige Rijndelta (Universiteit Utrecht)
- Bijdrage ontbossing aan CO2-uitstoot overschat (Vrije Universiteit)
- Kettingreactie veroorzaakte broeikas
"
