Op dit moment zijn we een wedloop tegen machines aan het houden en erger: zijn die wedloop aan het verliezen. Machines kunnen steeds meer werk verrichten dat ooit exclusief door mensen werd gedaan. Geen wonder dat er steeds meer mensen aan de kant komen te staan. Dit probleem is structureel, volgens de Amerikanen Erik Brynjolfsson en Andrew McAfee in hun boek Race Against The Machine: How the Digital Revolution is Accelerating Innovation, Driving Productivity, and Irreversibly Transforming Employment and the Economy. Zelfs lage-lonenlanden als China gaan nu massaal over op robots. Zijn we in de toekomst veroordeeld tot massawerkloosheid, of is er toch nog hoop?
VS: groei economie zonder nieuwe banen
De Amerikaanse economie lijkt door de recessie heen te zijn gekomen en geeft er blijk van te groeien. Tot zover het goede nieuws, want de werkloosheid is nog steeds even hoog. Op de een of andere manier is deze economische groei anders dan die in de tijdperken ervoor, toen het opleven van de economie steevast betekende dat er meer werk kwam. Wat is er aan de hand? Volgens sommige economen komt het omdat er niet voldoende geïnnoveerd wordt. Onzin, zeggen Brynjolfsson en McAfee. Er zijn nog nooit zoveel technologische doorbraken geweest als nu, wat ook blijkt uit de productiviteitsgroei die de afgelopen tien jar hoger was dan ooit tevoren. Ook onvoldoende groei van de economie is niet de verklaring. De groeicijfers van de Amerikaanse economie zijn nog steeds redelijk indrukwekkend met enkele procenten per jaar. Wat is dan wel de verklaring?
Het inkomen van de gemiddelde Amerikaan in sinds de zestiger jaren nauwelijks gestegen, terwijl de VS bijna twee keer zo rijk werd.
Machines nemen werk over
Er is een andere oorzaak volgens het tweetal. Die oorzaak is dat machines sneller werk van mensen overnemen dan dat er nieuwe werkzaamheden worden gecreëerd. Vooral banen in het middensegment, het lagere kantoorwerk en geschoolde fabrieksarbeid, vallen ten prooi aan de automatisering. Zo doen computers het, blijkt, beter dan de legioenen middelbaar opgeleide juristen die in de jaren tachtig en negentig juridische beslissingen analyseerden.
Schoonmakers, hamburgerbakkers en mariniers, zo ook ingenieurs en topmanagers blijven aan het werk omdat ze -nog- niet vervangen kunnen worden door robots. Op die manier ontstaat er een tweedeling in de maatschappij. Aan de onderkant werklozen en laaggeschoolden die een hongerloontje verdienen met onzeker werk, aan de top inkomens met zes cijfers. De middenklasse, de ruggengraat van de maatschappij, legt massaal het loodje. Dat is erg slecht nieuws. De middenklasse is namelijk de lijm die de maatschappij bij elkaar houdt.
Exponentiële versnelling van technische ontwikkeling
De ontwikkeling van techniek gaat nu steeds sneller omdat techniek helpt om nieuwe techniek te ontwikkelen. Computers, bijvoorbeeld, zijn in staat krachtige simulaties uit te voeren en jaren laboratoriumwerk over te nemen. Elke nieuwe techniek betekent dat we dingen sneller en beter kunnen doen dan hiervoor. Wat ontstaat is een technologisch sneeuwbaleffect van exponentiële technologische groei. Zo heeft de door Google en anderen ontwikkelde navigatietechniek (o.a. toegepast in Google Maps en de navigatie-app van Google) er al toe geleid dat er nu iets kan wat tot dusver onmogelijk werd gehouden: een machine die zelfstandig door het verkeer maneouvreert.
Slecht nieuws voor taxibestuurders en vrachtwagenbestuurders. Computers hoeven zich immers niet aan wettelijke rusttijden te houden en staken nooit, tenzij de stroom uitvalt uiteraard of een hacker of virus toeslaat. Ook deze techniek leidt weer tot een lawine van nieuwe innovatie.
Technologie vernietigde veel goedbetaalde banen van de Amerikaanse middenklasse. Is er een oplossing?
Kapitaal steeds belangrijker dan arbeid, supersterren worden steeds rijker, hooggeschoolden worden steeds rijker dan laaggeschoolden
Het Amerikaanse mediane inkomen – het inkomen van de Amerikaan die meer verdient dan de armste vijftig procent van de bevolking – is de afgelopen tien jaar gedaald. Dit klinkt paradoxaal, aangezien de economie in die tijd enorm is gegroeid. De reden is dat al deze economische groei – en een deel van de al bestaande welvaart – terecht gekomen is bij de rijkste twintig procent van de bevolking. De rijken worden rijker, de armen armer en de middenklasse verdwijnt. De reden: machines zijn het bezit van corporaties en de aandelen van corporaties zijn in handen van de rijken. kapitaal levert nu meer op dan arbeid en de verschuiving wordt steeds sterker.
Een tweede verschijnsel is dat de besten in hun vak, de supersterren (variërend van topvoetballers tot topmanagers en toponderzoekers) in de VS relatief veel meer zijn gaan verdienen dan de midden- en onderklasse.
Ook komt steeds meer van de toegevoegde waarde terecht bij de hoogopgeleiden. Zij beschikken over kennis en kunde die nog niet weggeautomatiseerd kunnen worden. De inkomens van universitair geschoolden en hoger zijn de afgelopen veertig jaar sterk gestegen, terwijl die van on- en laaggeschoolden zijn gedaald en middelbaar geschoolden de laatste tien jaar ook zijn gedaald.
Hoe lossen we deze problemen op?
Toch zijn de auteurs, zoals echte Amerikanen betaamt, optimistisch. Wat zijn de oplossingen voor deze problemen? In het volgende artikel, dat op 27 februari 2012 is gepubliceerd, gaan we hier verder op in.
Maar je moet wel minstens een middenklasseloon hebben om die vernieuwing te kunnen betalen.
